What's good for the heart is good for the mind
Shared tại https://www.facebook.com/tran.mai34/posts/2617757641576533
Bài này hay quá, nên không thể không dịch, có mệt cũng bò dậy dịch, mà mình chỉ dịch ngắn gọn và thêm vào những kiến thức của mình. Bài dài ghê, dịch mệt xỉu, nên bạn chịu khó đọc nha.
Bài này chỉ đăng với mục đích chia sẻ thôi. <3
Ở Canada này, mình có làm việc ở khoa Dementia (khoa dành cho những người già bị sa sút trí tuệ). Khoa này được thiết kế đặc biệt, muốn mở cửa nhân viên phải dùng thẻ có gắn chip mới mở được, còn mấy người già thì có đeo vòng đeo tay có sensor, lỡ mà họ có theo chân nhân viên bước qua khu vực cánh cửa, thì chuông báo động sẽ vang lên khắp nơi, và nhân viên sẽ chạy ra mang họ về phòng.
Cánh cửa có dán hình kệ sách, toàn sách, để đánh lừa họ đó mà.
Mấy người già thì lẩn thẩn, có người hỏi cùng một câu hỏi cả trăm lần/ngày, có người nổi nóng vô cớ chửi bới đánh nhân viên. Tay mình mang sẹo vì bị cào, cỡ mấy năm sẹo mới mờ đi.
Có hôm chị manager họp team, chỉ nói là chỉ những con người kiên nhẫn nhất mới được chọn vô đây làm, vì bạn sẽ không được phép nổi nóng với những người bị dementia vì bạn hiểu họ cũng không thể kiểm soát nổi hành vi của họ.
Đôi khi nhân viên nói với nhau, ước gì mình già đi không phải bị lẫn giống họ nữa.
Đó là nursing home, còn mình đã từng làm ở home care, có bà bị dementia bật bếp xong bỏ đi mấy lần, báo hại chữa cháy phải tới, rồi còn bỏ đi lang thang, nhà phải đi tìm. Có 3 con dâu mà 2 người từ chối chứa bà, chỉ có cô dâu Út là đem bà về nuôi, nhưng bếp thì dán kín mích, coi như vợ chồng chỉ ăn thức ăn mua sẵn.
Ý mình kể là bị bệnh sa sút trí tuệ nó thảm vậy đó, nếu biết nguyên nhân gây ra dementia và biết cách phòng ngừa thì hay quá còn gì.
Hiện nay, toàn cầu có tới 50 triệu người bị dementia, và con số này sẽ tăng gấp 3 vào năm 2050.
Tổ chức y tế thế giới đã xem đây là vấn nạn toàn cầu, nên người ta đã bỏ tiền vào các cuộc nghiên cứu, thu thập các dữ liệu từ ngân hàng dữ liệu, thảo ra hành động, và mới công bố Tài liệu hướng dẫn cách phòng ngừa Bệnh sa sút trí tuệ, dài 96 trang.
Bệnh sa sút trí tuệ là một quá trình tiến triển và thoái hóa chức năng não bộ của người cao tuổi. Có nhiều nguyên nhân gây ra, nhưng có 2 nguyên nhân phổ biến: là Bệnh Alzheimer’s và Sa sút trí tuệ não mạch (vascular dementias), được xem là có liên quan đến nhau và đều bị ảnh hưởng bởi cùng yếu tố chế độ ăn và lối sống.
Mình cũng xin nói rằng chế độ ăn được đề nghị của WHO là dựa trên bằng chứng khoa học, nhưng một chế độ ăn phù hợp với mỗi cá nhân thì tùy thuộc vào nhiều yếu tố như môi trường, văn hóa, hoàn cảnh sống, thói quen, khẩu vị...Vd như người Việt mình đã quen ăn gạo trắng từ bao nhiêu đời, giờ bảo gạo trắng không tốt mà bỏ không ăn gạo trắng thì nó vô lý, giảm số khẩu phần ăn thì còn có lý (mình có chị bạn trộn lẫn gạo và đậu nấu lên ăn mỗi ngày, cũng là cách hay). Và khẩu phần ăn cũng vừa phải, vd như ăn nhiều hải sản quá thì dễ bị gút (gout).
Chế độ ăn và lối sống có thể làm giảm nguy cơ bị dementia
Những yếu tố quan trọng theo bằng chứng khoa học sau đây được đề nghị:
-hoạt động thể chất thường xuyên, loại hình nào cũng được, ít nhất là 150 phút/tuần. Điều này giúp làm giảm nguy cơ bị dementia, và cả Alzheimer’s, và người bị rối loạn nhận thức thể nhẹ (mild cognitive impairment).
-ăn chế độ ăn dựa vào thực vật (bao gồm phần lớn rau củ quả, ngũ cốc nguyên hạt, chất béo lành mạnh, hải sản. Nhóm thực phẩm này giúp làm giảm đáng kể dementia và sự sa sút nhận thức. Điển hình hiện nay là chế độ ăn Địa Trung Hải, hiện nay được xem là chế độ ăn lành mạnh nhất trên thế giới.
Tổ chức y tế thế giới cũng đề nghị tránh ăn những thức ăn không tốt cho sức khỏe như ngũ cốc đã qua chế biến (bột trắng, gạo trắng), có thêm đường, muối, chất béo không lành mạnh như bơ và thịt mỡ.
-nên nhớ rằng WHO không đề nghị dùng tpcn hay vitamins giúp bổ não, vì những thứ này còn thiếu bằng chứng khoa học.
-tránh và tiến tới giảm hút thuốc lá, tránh dùng thức uống có cồn, nhất là với những người đã có biểu hiện giảm nhận thức.
-ngủ ngon, đủ giấc, có các mối quan hệ lành mạnh, tham gia hoạt động xã hội.
Từ khóa: chế độ ăn dựa vào thực vật, tránh dùng thực phẩm không lành mạnh hết mức có thể, tpcn và vitamins không giúp bổ não, giảm/bỏ hút thuốc lá, tránh bia rượu, ngủ ngon, đủ giấc, có các mối quan hệ lành mạnh, tham gia hoạt động xã hội.
Sức khỏe trái tim liên quan đến sức khỏe nhận thức của não bộ
Chúng ta đều biết rằng những loại bệnh và điều kiện dẫn đến sự cản trở việc lưu thông động mạch ở tim đều cản trở sự lưu thông động mạch ở toàn bộ cơ thể, bao gồm cả não bộ. Điều này là nguyên do dẫn đến việc tổn thương các động mạch- mạch máu quan trọng cho sự lưu thông máu và phân phối ô-xy đi các cơ quan trong cơ thể. Tổn thương động mạch dẫn đến sự tắc nghẽn động mạch, điều này dẫn tới sự hình thành bệnh tim mạch và nhồi máu cơ tim, đột quỵ, bệnh mạch máu ngoại biên, và bệnh sa sút trí tuệ não mạch.
Hiện nay, bệnh Alzheimer được cho là hình thành theo quy trình hoàn toàn khác, bởi vì não bộ của những người bị Alzheimer có sự xáo trộn của các protein dạng ống bên trong neuron (neurofibrillary tangles). Tuy nhiên, có nhiều nghiên cứu cho thấy rằng các yếu tố rủi ro như béo phì, cao huyết áp, mỡ máu cao và tiểu đường đều là nguyên nhân gây ra bệnh sa sút trí tuệ Alzheimer, bệnh tim mạch, đột quỵ, bệnh mạch máu ngoại biên, và sa sút trí tuệ não mạch.
Các bằng chứng rất rõ cho thấy rằng những người có các yếu tố rủi ro kể trên dễ bị bệnh Alzheimer. Trong khi đó, các nghiên cứu cũng cho thấy rằng những người bệnh Alzheimer bị giảm lưu lượng máu lưu thông lên não đáng kể, và các nghiên cứu qua việc giải phẫu tử thi cho thấy rằng não bộ của những người bị Alzheimer có sự tổn thương mạch máu đáng kể.
Các nhà nghiên cứu đặt câu hỏi tại sao lại như thế? Có sự liên quan gì? Có vẻ như máu trong não lưu thông tốt giúp làm sạch các proteins hình ống đang chồng chất và xoắn lại trong não những người bị Alzheimer. Một giả thuyết đáng tin cậy cho thấy rằng những gì làm giảm lưu lượng máu trong não bộ có thể làm tăng nguy cơ bị Alzheimer, nói cách khác, những thứ làm tăng lưu lượng máu trong não bộ có thể làm giảm nguy cơ bị Alzheimer.
Thông điệp bài viết muốn gửi đến bạn
Nếu tiền sử gia đình bạn có người thân bị bệnh sa sút trí tuệ, đặc biệt là bệnh sa sút trí tuệ Alzheimer, ngay cả khi họ bị rối loạn nhận thức thể nhẹ (hay quên, hay nhầm lẫn), thì họ vẫn có thể làm giảm nguy cơ bị sa sút trí tuệ đơn giản chỉ bằng cách theo lối sống lành mạnh cho bệnh tim mạch, đó là tập thể dục ít nhất 150 phút mỗi tuần, theo chế độ ăn theo thực vật (5 loại rau củ quả/ngày), tránh thức ăn không tốt cho sức khỏe như ngũ cốc đã qua chế biến, đã được thêm đường, muối, chất béo bão hòa, tránh/bỏ hẳn hút thuốc lá, hạn chế thức uống có cồn hết mức có thể.
Các bạn cứ share đi, không cần hỏi mình đâu, bài nào mình đăng lên được là share được hết.
Nguồn:
https://www.health.harvard.edu/blog/whats-good-for-the-heart-is-good-for-the-mind-2-2019061216812